"Дарын" баспасымен бірге кітап әлеміне саяхаттаңыз!
"Дарын" баспасымен бірге кітап әлеміне саяхаттаңыз!
Отандық көрнекі ғалымдардың еңбектерін, сұранысқа ие кітаптарды онлайн оқу.
Кітабыңызды жылдам, әрі сапалы шығарғыңыз келе ме?
сіздің авторлық еңбегіңізді білікті мамандар қысқа мерзімде сапалы шығарып береді.
"Дарын" баспасы Сізді серіктестікке шақырады!
Сіздің академиялық-ғылыми еңбегіңізді жарыққа шығару үшін біз толықтай спонсор боламыз - ол сізді барлық ресурстардан үнемдейді;
ТолығырақБіз санға емес, сапаға жұмыс жасаймыз – ол сіздің кітабыңыздың жоғары деңгейде, барлық талаптарға сай шығуына кепілдік береді.
ТолығырақСіздің кітаптарыңыз барлық университеттер мен колледждерге, кітапханаларға ұсынылады, онлайн платформа арқылы сату жолдары іске қосылған
ТолығырақАвторлық келісім-шартқа қол қою арқылы әр сатылымнан авторлық қаламақыға ие боласыз
ТолығырақОтандық авторлардың сұранысқа ие үздік кітаптарын ұсынамыз:
Таубаева Ш.Т.
Оқу
Калиев И.А., Поломарчук Б.В.
Оқу
Бақторазов С.У
Оқу
ТАРИХ-И РАШИДИ ТОЛЫҚ НҰСҚАСЫН ПАРСЫ ТІЛІНЕН АУДАРҒАН: ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ «ТҰРАН-ИРАН» ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ДИРЕКТОРЫ, ФИЛОЛОГИЯ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ДОКТОРЫ, ПРОФЕССОР ИСЛАМ ЖЕМЕНЕЙ
«Меһманхана Бұхара» (مهمان خانۀ بخارا) кітабы – қазақ тарихы мен мәдениеті үшін аса құнды жазба дерек. Мұны бірі білсе, бірі біле бермейді. Шын мәнінде, қазақтың тарихшылары да бұл еңбекке аса жоғары көңіл бөліп жүрген жоқ сияқты. Бұл жазба деректің авторы – Фәзлолла ибн Рузбеһан Хәнжи. Бұл еңбекті автор «Бұхара сапарнамасы» (سفر نامۀ بخارا) деп атаған. Бірақ Мұхаммед хан Шейбанидің бұйрығы бойынша «Меһманхана Бұхара» деген атқа ие болды. Автор бұл кітапты әуелі Бұхарада жазуға кірісіп, біршамасын сонда жазып үлгерді. Кейін Герат (هرات) қаласына қоныс аударды. Сол себепті кітаптың жазу ісін 914 һижри қәмәри жылының төртінші – Рәбиһ-әл ахәр (ربیغ الآخر) айында (1508 милади жылы) Гератта жалғастырды. Оны 915 һижри қәмәри жылының алтыншы – Жұмади-әл ахәр (جمادی الآخر) айының жұма күні кешкі мезгілінде (1509 милади) аяқтаған. Кітаптың бастауы мен бітіру уақытына қарағанда Мұхаммед хан Шейбанидің он төрт айға жуық билігінің тарихи оқиғаларын қағазға түсірген.
Мырза Қайдар – тарихшы және қаламгер ретінде екі шығармасымен тарихшылар мен зерттеуші ғалымдар арасында кеңінен танымал тұлға. Екі еңбегінің бірі – парсы тілінде жазылған «Тарих-и Рашиди» атты ғұмырнамалық туындысы болса, екіншісі – түркі тілінде жылаған «Жаһаннама» атты жыр-дастаны. Ол кітабында өзінің толық аты-жөнін Мұхаммед Қайдар ибн Мұхаммед Үсейін көреген деп жазған. Ел ішінде достары қысқартып Мырза Қайдар деп атаған. Ал лақап есімі барлық тарихи һәм зерттеу еңбектерінде Дұғлат деп кездеседі. Біз еңбегімізде Дұғлат атауын қыпшақ диалектісімен Дулат деп жазуды ұйғардық. Мырза Қайдар Дулаттың әкесі – Мұхаммед Үсейін деген кісі. Ол Жүніс ханның баласы Сұлтан Маһмұд ханмен жақын дос болғандықтан хан оны «адаш», яғни «дос» деп атады. Шынайы достықтарының арқасында Сұлтан Маһмұд хан өз әпкесі Хуб Нигар ханымды 1494 жылы Шашта той жасап, Мұхаммед Үсейінге тұрмысқа берді.
Ортағасырлық парсы және түркі тілдерінде қазақ жұрты туралы біраз сөз еткен еңбектер қатарында Шарафеддин Әлі Йәздидің «Зафарнама» кітабы, Зәһиреддин Мұхаммед Бабырдың «Бабырнама» еңбегін жоғарыда таныстырдық. Аталған екі шығарма алғашқы болып қазақ халқы туралы мәлімет берген. Осы екі тарихнама кейін Мырза Қайдар Дулаттың «Тарих-и Рашиди» кітабын жазуына түрткі болды. «Тарих-и Рашиди» еңбегінің алдыңғы екеуінен артықшылығы: Қазақ хандығы 1465 жылы құрылғанын нақты жазған һәм қазақ туралы молырақ мәлімет берген. Біз әуелі «Тарих-и Рашиди» еңбегі туралы, оның қолжазба әрі кейінгі жылдардағы аудармалары жайлы соңғы мәліметтермен қатар жазбамыздың соңында автор пайдаланған тарихнамалар, «Тарих-и Рашидидің» қолжазба нұсқаларының түпнұсқалық көшірмелері, «Тарих-и Рашидиді» пайдаланған ғалымдардың ғылыми-зерттеулері әрі аударма еңбектерінің мұқабасын ұсынамыз.
Мұхаммед Қайдар Дұғлаттың (1499–1551) «Тарихи-и Рашиди» атты шығармасы Орталық Азия, Ауғанстан, Тибет, Иран, Үндістан елдерінің саяси-мәдени тарихын баяндап, саралайды. Сонымен бірге мемуарлық жазба ретінде көркемдік сипатымен де ерекшеленеді. Осынау бағалы жәдігердің тамаша мазмұны, қызықты хикаялары мен шытырман оқиғалары, мұндағы ислам құнарына суарылған қуатты ойлар, айшықты образдар және ажарлы тілдік оралымдар әлемдегі адамзаттың тарихы мен мұраларын құмарта оқитын сан ұрпақтың таңдайын қақтырумен келеді. Бұл құбылыстың сыры неде? Академик З. Қабдолов: «Өнердің кәусар туындысы халық өмірінің терең және мөлдір қайнарынан шымырлап шығады да, сол халықтың өзінің рухани сусынына айналады» [1.31-б.], – деп жазған болатын.
«Тарих-и Рашиди» шығармасы қазақ тарихы үшін өте құнды. Себебі бұл еңбек – Қазақ хандығының құрылған кезін 1465 жыл деп жазған жалғыз жазба дерек. Әрі екі дәптерден тұратын шығармасының алты әңгімесінде қазақ жайында сөз қозғаған. Осы орайда еңбектің қолжазба нұсқаларын, әдебиет ретінде қолданылғанын, аудармаларын, текстологиясын, тағы да басқа кітапқа қатысты жайттар туралы айтылады. «Тарих-и Рашидидің» парсы тіліндегі қолжазба нұсқалары: – Британия мұражайында. Add 24090. 342 парақ. Нәстәлиқ жазуымен жазылған. Әр парағы екі беттен тұрады. Әр беті 19, кейде 18 жол болып келеді. Бет көлемі – 18/11. Жазу аясы – 14/7.5 см. Толық нұсқа қатарында. – Ирандағы Теһран университетінің орталық кітапханасы, № 3218. Суретке түсірілген нұсқасы. Екі беттен тұратын 185 парақ. Әр бет – 15 жол, жазу алаңы – 14/7 см. Нәсх графикасы.
Мырза Қайдардың «Тарих-и Рашиди» қолжазба нұсқасын алғаш рет дерек ретінде пайдаланған – парсы тілінде жазылған (تاریخ الفی) «Мыңжылдық тарих» атты кітаптың авторлары: Қази Аһмет Тәтәви мен Асефхан Қәзвини. Аталған кітап Жалаледдин Мұхаммед Акбар шаһтың (1556–1605) бұйрығы бойынша 1585 жылы жазыла бастаған. Бұл – Ислам әлемінің жалпы мыңжылдық тарихын – Мұхаммед пайғамбардың (с.ғ.с.) дүние салған жылынан Акбар шаһтың заманына дейінгі аралықты қамтитын зерттеу еңбек. Авторлары алғаш рет Мырза Қайдарға өзге де аттастарынан ажырата білу үшін «Дұғлат» тайпасынан болғандықтан оның аты-жөніне «Дұғлат» лақабын қосымша жалған. Одан кейін Әмин Аһмет Рази 1593–1594 жылдары бастап, алты жыл көлемінде парсы тілінде жазып аяқтаған (هفت اقلیم) «Һәфт ықлим» атты кітабында Мырза Қайдардың еңбегін пайдаланды.
Түрік тіліне алғаш тәржімасы тарихшы һәм аудармашы Мұхаммед Садық Қашғари (1725–1849) тарапынан жасалды. Бұл аударма Қашғар әкімі Юнес Тәжібек ибн Ескендербек ибн Әмин Қаженің бұйрығы бойынша қолға алынды. Бұл аударма толық болмаса да түркі тіліндегі тұңғыш аударма болды. Аударманың қолжазба нұсқасы: Мәскеудегі Азия халықтары институтының шығыс әдебиеттер бөліміндегі қолжазба қорында № С569 (590 о) сақтаулы тұр. «Тарих-и Рашиди» еңбегінің тағы бір түркі тәржімасын Мұхаммед Нияз Ахунд Ниязи 1253 һижри жылында (1837–1838) Хотән әкімі Мұхаммед Әзиз Ванг бұйрығымен жасаған еді. Оның қолжазбасы жоғарыда аталған қолжазба қорында № D 0192 сақтаулы. Мұхаммед Нияз ибн Әбдіғәфур «Тарих-и Рашиди» бірінші дәптерін 1837–1838 жылдары Хотән әкімі Мұхаммед Азиз Ванг пәрменімен өлең мен қара сөз етіп түркі тілінде тәржімалағанын зерттеуші ғалымдар растайды. Бұл нұсқа да өзге нұсқалар сияқты толық емес.
1. W.M. Thacrston алғаш рет Ресей (Санкт-Петербург) қолжазба нұсқасына текстология жасады. Аталған еңбек 1996 жылы Гарвард университетінің атынан жарық көрді. Бұл текстологияда ешқандай индекс немесе түсініктеме жазылмаған. 2. Доктор Аббасқұли Ғаффарифәрд Лондон және Теһран қолжазбарын қарастырып, текстологиясын 2004 жылы жарыққа шығарды. Адам, жер-су аттары, терминдер мен Құран аяттарына молынан түсініктеме жазып, өте құнды дүние ұсынды. 3. Ислам Жеменей Тәжікстан қолжазбасын негізге ала отырып, Өзбекстан қолжазбасы мен Аббасқұли Ғаффарифәрдтың Лондон нұсқасы тектологиясын қатар салыстырып, жаңа текстологиясын жасады. Ол еңбек 2014 жылы Таразда жарық көрді. Осы текстологиясының толық жаңа нұсқасы Теһрандағы Табатабаи университетінің түрколог-ғалымы, доктор Беһруз Бекбабаимен бірге жасаған анықтамалық кітабына қоса Теһран және Алматыда жарық көрмек.
Ислам әлемінде VIII–XV ғасырлар аралығында дүниеге келген ғылыми жаңалықтар мен әдеби туындылар әлем мәдениеті мен өркениетінің даму барысына жаңаша қарқын мен бағыт берді. Соның ішінде түркінің ұлы ғалымдары мен ақындарының туындылары Ислам өркениетіне мол үлес қосты. Сол себепті ислам ғылымы мен әдебиетін тану – түркі дүниесі үшін бүгінгі заманның өзекті тақырыбы. Өйткені қазіргі түркітектес Түркия, Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан, Әзірбайжан және Кипр мемлекеттерімен бірге автономиялық Татарстан, Алтай, Саха, тағы басқаларының исламның дамуына қосқан үлесі, олардың адамзат тарихына жасаған ортақ еңбегі саналады. Сол үшін ислам тарихын зерттеп-зерделеп, екшеу аса маңызды. Ол қазіргі түркі ұрпақтарына ислам дүниесімен танысуға әрі өзара сыйластықтарын арттыра түсуге сеп болады. Түрік халықтарының ортақ әдебиеті б.з.д. VII–VI ғасырлар аралығында Афрасиабтың өліміне байланысты (кейбір болжамдарға қарағанда б.з.д. II мыңжылдыққа дейін) айтылған жоқтау өлеңдерінен басталады.
«Тарих-и Рашиди» дерегі бойынша Қазақ хандығы 1465 жылы құрылды. Түркілердің саяси тарихы Шыңғыс ханның саяси сахнаға шығуымен жаңа бағыттарға бет алды. Ол үшін оқырман ойы жаңарсын деген ниетпен Шыңғыс хан тарихының шығуы мен өркендеу кезеңін саралап шығайық. Шыңғыс хан Есугейұлы (1162–1227) басында Темүжін атымен аталып келген. 1206 моңғол-түркі тайпаларының құрылтайында хан сайланған соң Шыңғыс хан атауына ие болды. XIII ғасырдың басынан, 1206–1227 жылдарда көшпенді түркі тайпаларын біріктіріп, тарихта Моңғол аталған ұлы империясын құрды. Шығыс хан империясы Қытайдың солтүстігі, Иран, Түркістан (Орталық Азия), Кавказ бен Шығыс Еуропаның бір бөлігін қамтыды. Шыңғыс хан қайтыс болар алдында жаулап алған елдерін өзінің төрт ұлы: Жошы, Шағатай, Үгедей мен Төлеге үлестірді. Шыңғыс ханның төрт ұлының төрт ұлысы былай болды.
Оқуға кеңес беретін кітаптар топтамасы
«Саясаттану» оқу құралы Қазақстан Республикасының білім саласындағы мемлекеттік стандарттарға сай әзірленіп, мұнда пән бойынша таңдалған тақырыптарға орай материалдар жүйеленіп, мамандануға сай бейімделіп беріліп отыр. Оқу құралында саяси ғылымдардың маңызды мәселелері кешенді түрде қарастырылады...
Ұсынылып отырған анықтағыш 2 бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде Құстар класына жалпы сипаттама, олардың систематикасы және отрядтарын анықтайтын кесте мен Торғайтәрізділерден басқа отрядтарға толықтай анықтағыш және жеке түрлерге қысқаша сипаттама берілген. Торғайтәрізділер отрядына жататын құстардың үлесіне ...
Бұл жинақта, сонау адамның ең әуелі дыбыстық тілі емес, образ бен ойлайтын графикалық бейнелі тілі, яғни сурет тілі шыққаны, одан фотографияның пайда болуы, фотоөнерінің әлемдік және отандық да муы мен ұлттық фотоөнер тұлғаларының мақала-сұхбаттары және бүгінгі жоғары және орта арнаулы оқу орындарындағы...
Оқу құралы білімгерлердің «Информатика», «Сандық әдістер» «Алгоритмдік тілдер және программалау» пәні бойынша білім алуы үшін дайындалған. Оқу құралы білімгерлерге сандық әдістер теориясы бойынша базалық білім беруді, теориялық білім негізінде жуықтап сыз ықтық теңдеулер жүйесін шешуді...
В учебнике широко рассмотрены философские традиции классической исламской философии VIII-XIІІ вв., историко-культурные предпосылки классической исламской философии, становление исламской философии и ее связь с религией ислам, антическим ...
М.Әуезов Абай шығармаларындағы адамгершілік танымына айрықша қызығушылықпен қараған және ақын шығармашылығына қатысты өзінің «Ол адамгершілікті, моральдық философияны барлық жайдан жоғары қояды» деген аса тапқыр түйінін ұсынған. Кейінгі қырық елу жылда М.Мырзахметұлы Абайдағы Толық адам ілімін ғылым мен таным табысына ...
Кітап таралымы
Серіктес
автор
Кітап атауы
"Дарын" баспасымен серіктестік туралы авторлар сөйлесін:
"Дарын" баспасынан шыққан кітаптардың сапасы өте жоғары. Мұны тікелей көріп, біліп, күә болғандықтан жазып отырмын. Адал істеріңіз абыройлы болғай!
филология ғылымдарының кандитаты, доцент
Кітаптардың сапасы, қызмет көрсету деңгейі өте жоғары баспамен серіктес болғаныма ризашылығымды білдіремін. Авторлардың құқығы мен мүддесін әрдайым бірінші орынға қояды.
педагогика ғылымдарының докторы, профессор
Қазақ ғылымының шыңында жүрген белгілі ғалымдар:
Шығыстанушы ғалым, профессор
Философия ғылымдарының докторы, профессор
"Фотоөнер" ҚБ-нің президенті
Саяси ғылымдарының кандидаты, доцент
"Дарын" электронды кітапхана жүйесіне жазылу үшін ұсыныс жіберіңіз
ҚР, Алматы қ., Жамбыл көшесі, 114/85
+7 747 150 11 77
